وبلاگ

اصطلاح پرداخت نه تنها برای فلزات که برای بسیاری از مواد دیگر مانند چوب نیز به کار می رود و بیشتر به معنی رفع نواقص ناشی از برش این مواد بعد از اتمام کار می ‌باشد. هر چه پرداخت بهتر انجام شود، نتیجه کار دقیق ‌تر و زیباتر خواهد شد. در مورد فلزات با روش ‌های مختلفی پرداخت انجام می ‌شود که در ادامه بیشتر با آن ‌ها آشنا خواهید شد.

پرداخت کاری فلزات چیست؟

پرداخت ‌کاری سطح (Surface finishing) فلزات که به آن پولیش هم گفته می ‌شود به معنی صاف و براق کردن یا ایجاد تغییراتی برای رفع نواقص کار در سطح آن می ‌باشد. در واقع پرداخت کاری فلزات باعث بهبود ظاهر هر کار تولید شده می‌ شود. برای این کار از انواع دستگاه‌ های پرداخت‌ کاری مانند پولیش و گیلانس استفاده می ‌کنند تا تمامی و یا اکثر ضایعات حاصل از برش را از بین ببرند. می ‌توان گفت پرداخت‌ کاری قطعات فلزی صنعتی یکی از مهمترین مراحل تولید آن ‌ها می‌ باشد که تأثیر زیادی بر کیفیت قطعات تولید شده خواهد داشت. این پرداخت‌ کاری علاوه بر زیبایی کار باعث جلوگیری از خوردگی و افزایش مقاومت آن‌ ها در برای تغییر شکل و سایش می‌ شود. همچنین مقاومت قطعات در برابر واکنش‌ های شیمیایی را افزایش خواهد داد و میزان اصطکاک سطحی را کنترل می ‌کند.

پرداخت کاری فلزات چگونه انجام میشود؟

برای پرداخت کاری فلزات یا اصطلاحاً تکمیل کاری فلزات یک لایه مکمل نازک روی سطح کار اعمال می ‌کنند که باعث تکمیل سطح کار می ‌شود. گاهی نیز تنها نواقص سطحی را از بین می ‌برند. البته فرایند پرداخت ‌کاری در فلزات مختلف متفاوت است که با توجه به هدف پرداخت ‌کاری نوع آن مشخص خواهد شد. بنابراین باید نسبت به فلزات شناخت کافی داشت تا بهترین روش را برای هر نوع فلز انتخاب کرده و نتایج مطلوبی را به‌ دست آورد.

مزایای پرداخت کاری فلزات

پرداخت کاری فلزات مزایای بسیار زیادی دارد که برخی از مهم ‌ترین آن‌ ها عبارتند از:

• دوام محصولات فلزی را افزایش می‌ دهد.
• میزان جذابیت محصولات تزئینی را بسیار بیشتر خواهد کرد.
• خاصیت هدایت الکتریکی را افزایش خواهد.
• مقاومت محصولات را در برابر آسیب‌ های الکتریکی و شیمیایی افزایش می‌ دهد.
• مقاومت محصولات را در برابر خوردگی و زنگ ‌زدگی افزایش می ‌دهد.
• توان فلزات را برای انجام جوش ‌های الکتریکی بالا می ‌برد.

انواع پرداخت کاری فلزات

همانطورکه قبلاً هم اشاره کردیم، پرداخت‌ کاری برای فلزات مختلف کاملاً متفاوت است و به موارد مختلفی مانند جنس فلز مورد نظر بستگی دارد. از جمله شیوه‌ های مختلفی که برای پرداخت کاری فلزات وجود دارد می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آبکاری فلزات

آبکاری یکی از انواع روش ‌های پرداخت کاری فلزات است. دستگاه‌ های آبکاری فولادی دارای یک حمام شیمیایی هستند که از آن برای پوشش‌ دهی یا تغییر سطح یک بستر فلزی با اعمال یک لایه نازک فلز مانند نیکل استفاده می‌ شود. نوعی از آبکاری نیز به نام آبکاری الکتریکی وجود دارد که در آن از یک جریان الکتریکی برای پوشش دادن سطح فلز استفاده می‌ کنند. اما در آبکاری ‌های غیر الکتریکی از فرایندی به نام فرایند اتوکاتالیستی مورد استفاده قرار می گیرد، که بر اساس واکنش کاتالیزور عمل می ‌کند. در مواری که تولید قطعات فلزی در حجم بالایی انجام می ‌شود، برای افزایش راندمان و سرعت کار از دستگاه آبکاری بشکه ‌ای استفاده می ‌شود. البته دستگاه ‌های آبکاری تنها یک لایه نازک روی سطح اضافه خواهند کرد. بنابراین اگر نواقصی مانند برآمدگی‌ های چشمگیر روی سطح فلز وجود داشته باشد با آبکاری برطرف نخواهد شد. یعنی در این موارد ابتدا باید قطعات پولیش شده تا این نواقص برطرف گردند و سپس آبکاری شوند.

• برس کاری فلزات

برخلاف روش آبکاری، روش برس کاری برای از بین بردن نواقص سطحی بسیار مناسب است. این روش با استفاده از ماشین ‌هایی انجام می‌ شود که یک سطح صاف و موازی کاملاً یکنواخت و نرم روی فلز ایجاد خواهند کرد. برای این کار از کمربندهای ساینده یا برس سیم در دستگاه‌ ها استفاده می ‌کنند. این روش به‌ خصوص برای محصولات فلزی که کاربردهای تزئینی دارند بسیار مؤثر است.

• پولیش بوف (پولیش‌ کاری یا براق کاری)

گاهی اوقات سطح فلز در محصول ساخته شده باید کاملاً یکدست و براق باشد. در این شرایط از دستگاه‌ های پولیش پارچه ‌ای استفاده می ‌کنند. این دستگاه از طریق یک دیسک پارچه ‌ای یا الیاف مخصوص کار براق کردن سطح محصولات فلزی را انجام می ‌دهد. از این روش نیز بیشتر برای محصولات تزئینی که نیاز به سطوح صیقلی و درخشان دارند، مورد استفاده قرار می گیرد. توجه داشته باشید که ماشین‌ های پولیش براق‌ کننده می‌ توانند لبه ‌های محصول را گرد کنند. به همین دلیل برای محصولاتی که ظاهر پیچیده، شکننده یا تکه ‌های متصل ‌به ‌هم دارند، محدودیت ‌هایی ایجاد خواهد کرد.

• سنگ ‌زنی فلزات

استفاده از دستگاه‌ های سنگ ‌زنی فلزات روش دیگری برای پرداخت ‌کاری این محصولات می‌ باشد. این دستگاه‌ ها برای صاف و صیقلی کردن سطوح محصولات فلزی از روش ‌هایی مانند اعمال نیروهای اصطکاکی، سایش یا فشرده‌ سازی استفاده می ‌کنند. خود دستگاه‌ های سنگ ‌زنی دارای انواع مختلفی هستند که برای کاربرهای متفاوت طراحی شده ‌اند. اما بیشتر آن ‌ها دارای یک بستر درون یک درام چرخشی می ‌باشند. دو نمونه پرکاربرد دستگاه‌ های سنگ ‌زنی فلزات شامل آسیاب ‌های میله ‌ای برای ساخت میله‌ های فلزی و آسیاب‌ های سنگ ‌زنی نیمه اتوژن (SAG) و اتوژن برای پرداخت فلزات خاص مانند پلاتین، نقره، طلا و مس می ‌باشند.

• پرداخت لرزشی یا ویبره ‌ای فلزات

از دستگاه ‌های پرداخت لرزشی بیشتر برای صاف کردن لبه ‌های تیز سطوح فلزی استفاده می ‌شود. در این روش فلزات را در داخل یک درام پر از گلوله‌ های ساینده قرار می ‌دهند و سپس لرزش‌ های متناوب روی آن اعمال می ‌کنند تا بافت یکنواختی ایجاد شود. معمولاً سرعت چرخش دستگاه و میزان لرزش بر حسب میزان صافی مورد نظر متفاوت خواهد بود. به همین دلیل با این دستگاه می ‌توان هم قطعات بزرگ و هم قطعات کوچک را پرداخت کرد.

• سند بلاست یا ساب پاشی

از این دستگاه اغلب در پروژه‌ هایی که نیاز به بافت مات و یکنواخت داریم استفاده می ‌شود. در این روش با استفاده از دانه ‌های شن و ماسه، دانه ‌های فولادی، گلوله ‌های فلزی یا سایر انواع دانه‌ های ساینده پرداخت را انجام می ‌دهند. به این صورت که یکی از مواد گفته شده را با سرعت بالا به سمت بستر فلزی پرتاب می ‌کنند. برخورد شدید مواد ساینده به سطح فلزی آن را صاف و بسیار تمیز خواهد کرد. این روش به‌ خصوص برای فلزات نرم بسیار کاربردی است.

• پوشش پودری

پوشش پودری مانند آبکاری یک روکش روی سطح فلز ایجاد خواهد کرد. در واقع یک پرداخت دکوراتیو انجام می ‌دهد که شبیه رنگ است اما دوام بیشتری نسبت به رنگ‌ ها دارد. برای این کار نوعی پودر پلاستیک خشک را روی فلز ذوب می ‌کنند تا پوششی مات یا براق برحسب انتظار روی فلز ایجاد شود. این دستگاه برخلاف دستگاه آبکاری، ضمن ایجاد پوشش، نواقص سطحی را نیز به ‌خوبی برطرف خواهد کرد.

• سیاه ‌کاری حرارتی (hot blackening)

با استفاده از این دستگاه یک لایه نازک از اکسید سیاه را روی سطح فلزی مورد نظر پخش می ‌کنند تا یک رنگ سیاه مات روی قطعه ایجاد شود. این کار مقاومت فلز در برابر سایش را به‌ طور قابل ‌ملاحظه ‌ای افزایش خواهد داد. در واقع این روش یک نوع پرداخت گرم محسوب می ‌شود که با درجه حرارت بسیار بالا اعمال خواهد شد. محصولات در یک سری مخازن که حاوی پاک‌ کننده ‌ها، سود سوزآور و خنک ‌کننده ‌ها هستند قرار می‌ گیرند. این روش بیشتر برای قطعات مختلف خودرو، سلاح‌ های گرم و ابزار استفاده می ‌شود.

نحوه انتخاب یک روش پرداخت کاری فلزات مناسب

برای آن ‌که بتوانید بهترین روش را برای پرداخت کاری فلزات انتخاب کنید باید معیارهایی را در نظر داشته باشید. برخی از مهم ‌ترین این معیارها عبارتند از:

• سرعت تولید مورد انتظار

سرعت پرداخت کاری فلزات با روش‌ های مختلف متفاوت خواهد بود. بنابراین شما باید در ابتدا مشخص کنید که انتظار دارید این کار با چه سرعتی انجام شود؟

• هزینه انجام کار

پرداخت کاری فلزات هزینه ‌بر است و برخی از روش‌ ها نسبت به دیگری هزینه ‌های بیشتری ایجاد خواهند کرد. بنابراین باید روشی را انتخاب کنید که توجیه اقتصادی داشته باشد. مثلاً بهتر است از روش‌ های گرانتر تنها برای فلزات گران ‌قیمت و تزئینی مانند طلا و نقره استفاده شود.

• میزان سختی فلز مورد نظر

هر چه فلز به‌ کار رفته در محصول مورد نظر سخت ‌تر باشد باید از دستگاه‌ های قوی ‌تری مانند سنگ ‌زنی برای پرداخت استفاده گردد. همچنین ممکن است به ساینده ‌های سخت ‌تری برای پرداخت کاری فلزات نیاز داشته باشید. توان فلز بعد از پرداخت برای جوش الکتریکی نیز باید مد نظر باشد.

انواع فلز برای پرداخت ‌کاری

اکثر فلزات را می ‌توان پرداخت کرد. بیشترین فلزاتی که با روش ‌های مختلف گفته ‌شده پرداخت می ‌شوند، عبارتند از:

1. پرداخت‌کاری استیل
2.  آهن
3.  برنج
4. نقره
5. آلومینیوم
6. مس

وسایل مورد نیاز برای تکمیل پرداخت ‌کاری

در دستگاه‌ ها و روش ‌های مختلف پرداخت‌ کاری از وسایل زیر برای تکمیل پرداخت کاری فلزات استفاده می‌ شود:

• نمد پرداخت‌ کاری

نمد برای صیقل دادن فلزات قبل از آبکاری و در نهایت برای فیبیشینگ کردن است که دارای انواع مختلفی بوده و نوع آن برحسب جنس فلز مورد نظر انتخاب می ‌شود.

• واکس پرداخت ‌کاری

یکی از مهمترین اجزای دستگاه ‌ها و روش‌ های پرداخت کاری فلزات واکس‌ های پرداخت هستند که برای پولیش کردن و صیقل دادن نهایی محصولات استفاده می‌ شوند. ویژگی اصلی انواع واکس‌ ها که آن ‌ها را از هم متمایز می‌ کند، رنگ آن‌ ها می باشد. بسته به نوع رنگ مورد انتظار برای فلزات بعد از پرداخت ‌کاری از واکس ‌های متنوعی استفاده می ‌کنند. اگر بخواهیم انواع واکس ‌ها را تقسیم‌ب ندی کنیم، عبارتند از:

1. برای نمد کاری از واکس قرمز و مشکی استفاده می ‌شود.
2. برای سنگ و چوب از واکس ‌های قوطی برای کار زیر برنج استفاده می ‌کنند.
3. برای روکار واکس ‌های آبی یا سبز مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

• گیلانس

این ماده بیشتر برای آبکاری و پرداخت فلزاتی مانند برنج، آهن و استیل استفاده می ‌شود. یکی از اصلی ‌ترین محصولات مورد استفاده در پرداخت کاری فلزات گیلانس می ‌باشد که خود دارای انواع متنوعی است. از جمله انواع گیلانس می‌ توان به گیلانس ‌های ارتشی، پشمی، نخی یا ترکیبی از این مواد اشاره کرد. برخی از گیلانس ‌های پرکاربرد دیگر عبارتند از:

1. گیلانس لی که بیشترین کاربرد را در صنعت فلزکاری دارد.
2. گیلانس کنفی برای براق کردن و جلا دادن سطوح فلزی
3. گیلانس هزارلای آبی که سطح خشنی دارد و برای خط بری استیل از آن استفاده می ‌کنند.
4. گیلانس هزارلای زرد که باز هم خشن است و برای پرداخت کاری فلزات با سختی متوسط استفاده می ‌شود.
5. گیلانس هزارلای سفید که بسیار نرم است و برای پولیش نهایی از آن استفاده می ‌کنند.
6. گیلانس هزارلای قرمز متوسط بوده و برای فلزات نرم به کار می ‌رود.

• چسب نمد

یکی دیگر از وسایل مورد نیاز برای پرداخت کاری فلزات چسب نمد است. برای استفاده باید آن را با آب مخلوط کرد. سپس آن را روی نمد مالیده و پودر سمباده را روی نمد می ‌ریزند تا به‌ طور کامل روی نمد بچسبند. بنابراین با این روش نمد صاف را به یک نمد ساینده و سمباده ‌ای تبدیل خواهند کرد. از این وسیله بیشتر برای از بین بردن پلیسه ‌ها و ضایعات روی فلزات استفاده می ‌شود.

• نوار سمباده ‌ای پاکو

سمباده‌ های نواری یکی دیگر از ابزارآلات مورد استفاده برای پرداخت کاری فلزات است که از سمباده‌ های پارچه ‌ای در ابعاد مختلف تهیه می ‌شود. این سمباده‌ ها برای محصولات فلزی مختلف در ابعاد متفاوت برش می ‌خورند.

• اسکاچ پرداخت‌ کاری

اسکاچ ‌های پرداختی برای صیقل دادن سطح‌ های فلزی است که بیشتر برای استیل مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

جمع ‌بندی

پرداخت کاری فلزات یکی از مهمترین مراحل تولید قطعات کوچک و بزرگ فلزی است. می ‌توان به ‌جرات گفت که اگر پرداخت انجام نشود، محصول تولید شده ناقص خواهد بود. در واقع اگر این کار را نکنیم محصولی با کیفیت پایین خواهیم داشت که متقاضی زیادی ندارد و نمی ‌تواند انتظارات کاربران را در زمینه ‌های مختلف و صنایع گوناگون برآورده سازد. این کار نیاز به مهارت دارد و تنها افراد با تجربه می ‌توانند آن را به ‌خوبی و با دقت انجام دهند.

نوشته آموزش پرداخت کاری فلزات اولین بار در مرکزآهن. پدیدار شد.