اجرای ترمیم و تعمیر بتن
بتن یکی از مصالح بسیار مهم در ساختمان سازی و مقاوم سازی به شمار می رود. بتن از ترکیب آب، سیمان، شن و ماسه تولید می شود که ترکیب این مواد با هم به نسبت های حساب شده انجام می پذیرد. هر گونه اشتباه در تولید بتن موجب خرابی و شکنندگی بتن می گردد. این ماده بسیار موثر در بیشتر ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد و در ترکیب با میلگرد به یک سازه بسیار مستحکم و سفت تبدیل می شود که در برابر شرایط مختلف مقاوم است. اما گاهی اتفاقاتی می افتد که باعث می شود بتن خراب شده و نیاز به تعمیر، ترمیم و یا برداشت کامل پیدا کند. در این مواقع و با توجه به اصول کلی تعمیر بتن، با انجام یک سری ارزیابی ها اقدام به تعمیر بتن می کنند. در ادامه این مقاله به بررسی اصول کلی تعمیر این ماده بسیار کاربردی یعنی بتن خواهیم پرداخت.
چه بتنی نیاز به تعمیر دارد؟
قبل از اینکه به بررسی اصول کلی تعمیر بتن بپردازیم بهتر است ببینیم چه بتنی واقعا نیاز به تعمیر دارد. معمولا متخصصین بعد از بررسی حضوری سطح بتن می توانند مشکل بتن را فهمیده و بهترین راه را برای تعمیر آن انتخاب کنند. بتنی که سطح آن دارای منافذ خیلی زیاد باشد، یا اینکه پوسته پوسته شده باشد نیاز به تعمیر خواهد داشت که به این نوع بتن نیز به اصطلاح بتن کرمو گفته می شود. بتن کرمو گاهی نیز ترک هم می‌خورد که باز هم با توجه به میزان ترک و خوردگی ارزیابی و تعمیر می‌شود. بتن‌هایی که دچار جمع شدگی، شکستن، خوردگی میلگرد شده باشند نیز باید با توجه به اصول کلی تعمیر بتن ترمیم شوند.
انواع روش های ترمیم بتن
طبق اصول کلی تعمیر بتن، تعمیر این ماده صلب به دو دسته سازه ای و غیر سازه ای تقسیم می شود. در تعمیر سازه ای، بتن کل سازه و ظرفیت باربری آن و یا عضوی از آن تغییر می کند که این کار باید توسط مهندسین متخصص انجام شود. در تعمیر غیر سازه ای بخش هایی از بتن یک ساختمان به صورت موضعی تعمیر می شود و ظرفیت باربری سازه دست نخورده باقی می ماند.
عوامل موثر بر خرابی بتن
بتن ممکن است تحت عوامل متعددی خراب شود که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خشک شدن ناگهانی که منجر به جمع شدگی و ترک خوردن بتن شود.
- ضربات شدید به بتن
- تغییر فصول و سرما و گرما
- تاثیر آب بر سطح بتن
- از بین رفتن پوشش های حفاظتی بتن
- پدیده های طبیعی مثل سیل و زلزله
- رفت و آمد زیاد و یا تردد بیش از حد ماشین
- عمل آوری نادرست
اصول کلی سازگاری مواد تعمیری با بتن پایه با توجه به اصول کلی تعمیر بتن
- ضریب انبساط حرارتی به خصوص برای جاهایی که دما بالاست باید نزدیک به هم باشد.
- مواد تعمیری با بتن پایه باید سازگاری بسیار زیاد داشته باشد.
- در تعمیرات نازک جمع شدگی و ترک خوردگی نباید ایجاد شود.
- نفوذ پذیری آن باید کم بوده ولی صد درصد نباشد، زیرا جلوی خروج رطوبت را می گیرد.
- ضریب ارتجاعی بتن پایه با بتن تعمیری در تعمیرات سازه ای باید مشابه باشد.
- ضریب ارتجاعی بتن پایه با بتن تعمیری در تعمیرات غیرسازه ای باید کمتر باشد.
- مقاومت الکتریکی آن باید نزدیک به بتن پایه باشد.
- رنگ و بافت آن باید مشابه بتن پایه باشد.
گام ها و اصول روش های ترمیم بتن
اصول کلی تعمیر بتن دارای گام هایی است که به صورت پشت سر هم انجام می شوند. ممکن است برای برخی تعمیرات تعداد گام ها کمتر یا بیشتر شود اما به طور کل گام های کلی تعمیر بتن به قرار زیر هستند.
گام اول: ارزیابی شرایط و تعیین علل خرابی
اولین گام در اصول کلی تعمیر بتن این است که ابتدا و قبل از هر چیز سطح بتن و شرایط کلی آن در این مرحله بررسی می شود. این کار با آنالیزهای مختلف، بررسی وضعیت بتن قبل و بعد از خرابی با استفاده از نقشه های موجود، انجام آزمایشات آزمایشگاهی از نمونه بتن خراب، بازرسی چشمی و حضوری انجام می پذیرد. بعد از ارزیابی ها نوبت به تعیین علت یا علل خرابی می رسد. این کار به این دلیل حائز اهمیت است که احتمال آن وجود دارد بتن به چند دلیل همزمان دچار خرابی شده باشد. بعد از تعیین علل خرابی بتن برای تعمیر آن نقشه ای ترسیم می گردد تا بهترین روش برای تعمیر آن اعمال شود.
گام دوم: انتخاب روش تعمیر و آماده کردن مواد تعمیری
در گام دوم متخصصین اقدام به انتخاب یک روش تعمیر متناسب با علل خرابی بتن می کنند. در این حالت نیز امکان دارد طراح یا متخصص برای جلوگیری از خرابی مجدد بتن دستور به ایجاد تغییراتی نظیر حذف شرایط زیان آور بدهد. البته حذف این شرایط همیشه امکان پذیر نیست و مثلا شرایط آب و هوایی را نمی توان تغییر داد. به هر حال طراح و متخصص باید درک کاملی از همه زوایای بتن داشته باشد و تا حد امکان برای مقابله با عوامل مخرب اقدام کند. مواد تعمیری نیز با توجه به نوع خرابی انتخاب می شود و در نهایت تعمیر بتن باید منجر به افزایش عمر مفید و استحکام سازه شود.
گام سوم: آماده سازی سطح بتن تخریب شده
قبل از اقدام به اعمال تغییرات بایستی ابتدا سطح بتنی که قرار است تعمیر شود آماده گردد. این کار باتوجه به اصول کلی تعمیر بتن طی روش های زیر انجام می شود:
- استفاده از بخار آب برای از بین بردن چربی های روی سطح بتن
- استفاده از مواد چسبنده و اتصا‌لزا مثل لاتکس یا دوغاب لاتکسی که در این روش بایستی قبل از خشک شدن دوغاب یا لاتکس، مواد تعمیری در محل تعمیر اعمال شود.
- غرقاب کردن سطح بتن پایه و اشباع سازی آن با آب در چند نوبت. ولی باید مراقب بود که بتن حجم زیادی از آب را جذب نکند.
- استفاده از کاغذهای سمباده ای درجه بندی شده برای تعیین زبری و ناصافی بتن
- تمیز کردن سطح بتن به صورت موضعی با استفاده از مواد شیمیایی، دترجنت ها، سدیم تری فسفات، سایر مواد شوینده که فاقد حلال کننده باشند.
- تمیز کردن سطح بتن به واسطه اسید شویی که لایه نازکی از بتن را بلند می کند.
- صاف تر کردن سطوحی که دارای پستی و بلندی هستند نیز جزو عملیات آماده سازی بتن محسوب می شود.
معرفی ابزار آماده سازی و خشن‌سازی و زبر کردن سطوح
- ابزار سایشی شامل جت آب پرفشار، ساچمه پاشی و ماسه پاشی
- ابزار مکانیکی شامل خراشنده ها، ساینده ها و پیکور
گام چهارم: تهیه نقشه و مشخصات فنی تعمیر
در این گام باید یک نقشه درست و صحیح از مشخصات و محل تعمیر تهیه شود که این کار با در نظر گرفتن اصول کلی تعمیر بتن انجام می گردد. این نقشه باید انعطاف پذیری کافی داشته باشد تا بتوان در میان کار نیز تغییراتی در صورت نیاز در آن ایجاد کرد. نقشه باید حجم تعمیر، نوع مواد تعمیری، محل تعمیر، میزان مواد به کار گرفته، قیمت تعمیر و غیره را پوشش دهد.
گام پنجم: انتخاب پیمانکار مناسب
انتخاب پیمانکار مناسب پروژه بسیار حائز اهمیت است. پیمانکار باید بتواند با توجه به نقشه، عملیات پروژه را پیش ببرد و باید بتواند حجم کار و محل تعمیر را تشخیص دهد. قبل از انتخاب یک پیمانکار و برای رفع هرگونه ادعا بهتر است شخص مورد نظر محل پروژه را به صورت حضوری بررسی کند. در صورتی که پیمانکار نیاز به اطلاعات بیشتر پیدا کند باید طی جلساتی هر گونه ابهام رفع شده و نتیجه جلسات به سمع و نظر بقیه پیمانکاران نیز برسد. پیمانکار مناسب بایستی با توجه به سوابق کاری انتخاب شود و قیمت مناسبی را برای اجرای کارها پیشنهاد دهد.
گام ششم: زمان بندی و مراحل اجرا
عملیات تعمیر بتن باید طی زمان بندی خاص اجرا شود و مراحل اجرا به طور دقیق با معرفی تعداد نفرات، تجهیزات، روش کار و اعمال تعمیرات، کاشت میلگرد در صورت نیاز، نحوه آماده سازی بتن و غیره انجام شود. نظارت کامل و دقیق بر زمان بندی و مراحل اجرای تعمیرات لازم و ضروری است.
گام هفتم: کنترل کیفیت محل بتن تعمیری
این مرحله، یعنی کنترل کیفیت باید همزمان با مراحل اجرا انجام شود. انجام آزمایشات مختلف در طول مراحل اجرا و بازرسی و نظارت مکرر باعث می شود هر گونه اشتباه یا خلل در طی اجرای تعمیرات کنترل و اصلاح شود. این کار هم برای ایجاد ایمنی و افزایش استحکام سازه و هم به جهت کنترل قیمت و پایین آوردن هزینه بسیار مهم است. در صورتی که کنترل کیفیت بعد از اتمام کار انجام شود امکان بررسی دقیق و عمقی وجود نخواهد داشت و متعاقبا ایرادات داخلی در جای خود باقی می مانند و در نهایت منجر به تحمیل هزینه های جدید برای تعمیر می شوند.
گام هشتم: مراقبت از بتن بعد از تعمیر
بتن تعمیری بایستی به درستی مراقبت شود تا استحکام سازه را افزایش دهد. توجه به نکات زیر که براساس اصول کلی تعمیر بتن نوشته شده اند راجع به مراقبت از بتن تعمیری الزامی است.
- بتن های با پایه سیمان حتما باید به درستی از نظر رطوبتی عمل آوری شوند تا جمع شدگی اتفاق نیفتد.
- بتن های با پایه لاتکس برای ایجاد پلیمریزاسیون نباید عمل آوری رطوبتی شوند. دمای این بتن ها باید روی 5 تا 7 درجه ثابت بماند.
- استفاده از سیستم های حفاظتی الزامی است زیرا از نفوذ رطوبت، نمک های مختلف و شوره زدن بتن جلوگیری می کنند.
- سیستم های حفاظتی باعث افزایش عمر بتن تعمیری می شوند.
انواع روش های ترمیم بتن
بتن تعمیری یا به عبارتی ملات تعمیری در سه نوع مختلف بسته به علت و شدت خرابی وجود دارد. این دسته بندی ها براساس اصول کلی تعمیر بتن تهیه شده اند.
- ملات یا بتن اپوکسی یا پلیمری
- ملات یا بتن بر پایه سیمان
- ملات یا بتن پایه سیمانی که با پلیمر اصلاح شده است.
ریختن بتن تعمیری به یکی از روش های زیر انجام می پذیرد:
روش دستی patch method
- به دو نوع خمیری و سفت وجود دارد.
- برای سطوح و ضخامت پایین مورد استفاده قرار می گیرد.
- از مواد منبسط کننده، رزین یا لاتکس و یا الیاف میکروسیلیس در کنار آن بر حسب نیاز استفاده می شود.
- نوع خمیری آن یعنی Trowling که خیلی خمیری است برای سطوح کم که میلگرد ندارد، مورد استفاده قرار می گیرد.
- نوع سفت آن یعنی Dry Packing که سفت است و برای ضخامت بیشتر مثلا در حفره ها، درزها و غیره استفاده می شود.
- روش دستی نیاز به قالب ندارد و برای سطوح قائم یا سقف ها مناسب تر است.
روش بتن پاشی
- باید با سرعت انجام داده شود زیرا سرعت بالا باعث افزایش تراکم آن می گردد.
- نیاز به قالب بندی ندارد.
- به واسطه فشار هوا اجرا شده و دو نوع خشک و تر دارد.
- برای ضخامت کمتر از یک و نیم سانتیمتر استفاده می شود و هدر رفت مواد دارد.
- نیاز به مهارت بالا داشته و برای سطوح بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد.
روش پمپ کردن
- بهتر است از بتن خود تراکم در این روش استفاده شود.
- نیاز به قالب دارد.
- می تواند برای سطوح مختلف مثل دیوار، ستون، سقف و غیره استفاده شود.
روش سنتی یا ثقلی
- بتن روان و خودتراکم روی کف ریخته می‌شود.
- بتن ریزی از طریق سوراخ‌هایی انجام می‌شود.
- نیاز به قالب‌بندی ویژه دارد.
روش تزریقی با دوغاب
- برای پر کردن سوراخ ها، ترک ها و نقایص کاربرد دارد.
- ملات می تواند یکی از سه نوع موارد ذکر شده در بالا باشد.
- برای کنترل کیفیت اجرا، مغزه گیری انجام می شود.
- از انواع سوزن های تزریق و به همراه اعمال فشار استفاده می گردد.
- یک سوراخ برای وارد کردن سوزن روی بتن ایجاد می شود که باید برای جلوگیری از خارج شدن مواد باید سوراخ با مواد ماستیک گرفته شود، اما هوا باید اجازه خروج داشته باشد.
- فاصله سوزن ها و فشار بستگی به نوع تعمیر دارد.
- قبل از تزریق با استفاده از آب محل تزریق تمیزکاری و ارزیابی می شود.
- گاهی نیز از مواد شیمیایی به خصوصی برای پر کرد درزها و تزریق استفاده می شود.
روش بتن ریزی با لوله ترمی در زیر آب
- برای تعمیر بتن در سازه های زیر آب استفاده می گردد.
- از ملات و بتن ضد آب برای تعمیر این گونه سازه ها استفاده می شود.
سخن آخر
بتن باعث افزایش استحکام سازه می‌شود و از این جهت مراقبت و تعمیر آن در صورت نیاز بسیار حائز اهمیت است. بتن نیز باید توسط متخصصین و طراحان تولید شود و برای هر سازه بتن مربوط به آن بایستی ساخته شود. این کار به افزایش مقاومت بتن و طول عمر آن کمک شایانی می کند. شایان ذکر است که ترمیم بتن باید طبق اصول کلی تعمیر بتن انجام شود و همه مراحل و گام های آن توسط مراجع ذی صلاح نظارت و بررسی گردد.
نوشته اجرای ترمیم و تعمیر بتن اولین بار در مرکزآهن. پدیدار شد.
دیدگاه شما